Motyw Żyda w literaturze

Motyw Żyda

Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce zapanował nowy ustrój, który pierwotnie zdawał się być przychylnie ustosunkowany do mniejszości żydowskiej. Jednakże wydarzenia roku 1968 pokazały, że w rzeczywistości było inaczej. Deportacje ludności żydowskiej spowodowały utrwalenie stereotypu Polaków - antysemitów, co jest okrutną ironią historii, zważywszy na fakt, że wśród odznaczonych orderem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata najwięcej jest właśnie Polaków. Żydzi zawsze byli bardzo silnie obecni w naszej rodzimej kulturze, tradycja tolerancji, kultywowana na ziemiach polskich pozwalała im częstokroć znaleźć tutaj schronienie przed prześladowaniami religijnymi. Nic zatem dziwnego, że ta obecność Żydów w życiu Polski znalazła swój wyraz także w literaturze.
Bardzo pozytywny obraz Żyda został zawarty w jednym z największych arcydzieł polskiej literatury, w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza. Jankiel jest wprawdzie postacią drugoplanową, jednakże scena z jego udziałem z pewnością jest jedną z najpiękniejszych scen w historii polskiej literatury. Jankiel, według Mickiewicza uosabiający polskich Żydów, to człowiek, który choć kultywuje tradycje swej religii, równie wielkim uczuciem darzy swą przybraną ojczyznę, Polskę. Przejęcie sprawami narodu polskiego, troska o dobro kraju, którym Jankiel daje wyraz w swym wirtuozerskim koncercie gry na cymbałach, czynią z niego najprawdziwszego patriotę, zaangażowanego i myślącego o dobru swej ojczyzny. Jankiel bardzo dobrze zna historię Polski, dzięki czemu jego refleksje nad stanem ojczyzny są bardzo celne i aktualne. Na pochodzenie wróżki wskazuje także karczma, której jest on właścicielem, a której malowniczy opis Mickiewicz zamieścił na kartach epopei: "Z przodu jak karczma", "Z tyłu jak świątynia", "...z daleka karczma chwiejąca się, krzywa, podobna do Żyda, gdy się modląc kiwa". Jankiel, Żyd - Polak jest potwierdzeniem tego, że Starotestamentowi cieszyli się ówcześnie na ziemiach polskich wielkim szacunkiem, który odwzajemniali.